Psikolojik Travmalar
Hayatımızdaki önemli dönüm noktalarından bazıları da yaşadığımız psikolojik travmalardır.
Peki; ‘Psikolojik travma nedir, travmalar hayatımızı nasıl etkiler’ ve 'travmaları onarıcı tedaviler nelerdir?’
Vajinismus, orgazm olamama, cinsel isteksizlik gibi cinsel fonksiyon bozukluklarına neden olan cinsel travmaları da bu yazımızda ele alacağız.
Psiklojik travma nedir?
Yaşanılan zorlayıcı, derin acı ve üzüntü verici, ani gelişen ve hayatın daha sonraki dönemlerinde iz bırakan olaylara ‘psikolojik travma’ veya ‘ruhsal travma’ adı verilir. Trafik ve iş kazaları, terör saldırıları, deprem, sel, yangın, toprak kayması gibi felaketler, savaşlar, göçler, bir yakınını kaybetme, bir hastalık tanısının konması gibi olaylar kişinin ruhsal bütünlüğünü derinden etkileyerek psikolojik travmalara neden olabilmektedir.
Yaşanılan büyük olayların yanı sıra dışarıdan bakıldığında önemsiz gibi görünen bir takım olaylar da kişide olumsuz duygulara ve kendiyle ilgili olumsuz inançlara neden olabilir. Örneğin; ilkokulda öğretmeninin kişiyi, arkadaşları önünde küçük düşürmesi gibi basit bir olay da kişinin kaygı, korku, öfke gibi duyguları yaşamasına; kendisiyle ilgili “Sevilmiyorum, Değersizim, Başarısızım” şeklindeki olumsuz inançların oluşmasına temel hazırlayabilir.
Çok büyük ve önemli gibi görünmeyen ancak yine de kişiyi yaşam boyu etkileyen bu tür olumsuz anılara ‘küçük psikolojik travmalar’ denir. Özellikle erken yaşlarda yaşanan küçük travmalar kişilerin hayatlarında oldukça önemli etkilere sahiptir. Hemen hemen herkesin hayatında az ya da çok yer bulan küçük travmaların toplam etkisi, büyük bir travma kadar derinden sarsıcı olabilir.
Travmatik etki
Ruhsal travmanın oluşturduğu etkiler ‘travmatik etki’ olarak anılır. Travmatik etkiden bahsedebilmemiz için kişinin bu tür bir olayla karşılaşmış olması ve bu olay karşısında derin korku, çaresizlik, öfke ve dehşete düşme (şoke olma) gibi duyguları yaşamış olması gereklidir. Kişiler genelde bu duygularla beraber kendileriyle ilgili olumsuz inançlar geliştirirler. Bu inançlar da kişilerin yaşam kalitelerini olumsuz etkileyerek, bir takım psikolojik sorunlar yaşamalarına ve hastalık tanısı almalarına zemin hazırlar. Bu etkilerin bir kısmı zihinsel etkiler olurken bir kısmı da bedenle ilişkili ‘psikosomatik rahatsızlıklar’ dır.
Psikolojik travmaya maruz kalmış kişi, insan ilişkilerinde de sorunlar yaşamaktadır. Küçük ya da büyük birçok psikolojik travma iştah ve uyku gibi temel durumları da etkileyen, kişinin hayatının her alanında önüne çıkan ve onu yavaşlatan engellerdir.
Aşırı derecede büyük tek bir olay (örneğin bir ailesel felaket) önemli bir travmatik etki sebebidir. Bazen ise sürekli tekrarlayan travmalar (örneğin bir yakını tarafından sürekli tacize maruz kalma) da travmanın şiddetini arttırabilir.
Travma sonrası iki önemli ruh sağlığı problemi ortaya çıkabilmektedir: Depresyon ve Posttravmatik Stres Bozukluğu.
Posttravmatik Stres Bozukluğu
Psikolojik travma sonrası dönemde ortaya çıkan ciddi bir problemdir. Kişide aşırı bir uyarılma, travmayı hatırlatan, çağrıştıran uyaranlardan kaçınma, sürekli bu travmayı yaşatan kabuslar görme ve bu bulguların 1 aydan daha uzun sürmesi önemli belirtilerindendir. Sorunu yaşayan kişi travmatik etkiden kendisini bir türlü kurtaramamaktadır. Bu nedenle her an tetikte ve korku içerisindedir.
Cinsel travma nedir?
Cinsel travmalar; cinsellikle ilgili yaşanılan ve tedavi edilmediği zaman hayat boyu iz bırakan, yani pek çok cinsel problemlerine yol açan olayları içerir.
Anne baba ilişkisine çocukluk döneminde şahit olma (duyarak veya görerek), erken yaşta pornografik film izleyip tiksinme, zor doğum yapma veya doğum eylemine şahit olma, ensest ilişki, taciz, tecavüz veya çocukluk döneminde istismara uğrama gibi durumlar cinsel travmalar arasındadır. Ayrıca başkalarının başına gelmiş cinsel travmaları dinleyen veya izleyen kişi de travmatize olabilir. Böylelikle bazı cinsel fonksiyon bozuklukları da gelişebilir.
Kadınlardaki cinsel travmalar ilerleyen dönemlerde vajinismus, cinsel isteksizlik, nemfomani, PSAS (Sürekli Cinsel Uyarılma Bozukluğu), cinsel ilişkide ağrı ve orgazm olamama gibi sorunlara yol açabilir. Hatta vulvodini (dış genital bölge ağrısı) ve vulvar vestibulitis gibi genital bölgede ağrı ile kendisini gösteren problemlere de sebep olabilir.
Erkeklerdeki cinsel travmalar ise erken boşalma, ereksiyon kaybı, cinsel isteksizlik, travmatik mastürbasyon sendromu ve cinsel sapkınlıklara (parafili) neden olabilir.
Ergenlik dönemi cinsel travmalar açısından önemlidir!
Ergenlik dönemi yaşantıları, cinsel travmalar açısından oldukça problemli geçebilecek bir dönemdir. Toplumsal baskı ve korkular, yasaklar ve mastürbasyon gibi doğal ihtiyaçların ayıp, günah çerçevesinde değerlendirilmesi travmatik etkilere sebep olabilir. Bu dönemde yerleşen korku ve kaygılar hayat boyu kişide iz bırakabilmektedir. Bu tarz yaşanmışlıkların yetişkinlik dönemi karşılığı genellikle cinsel işlev bozuklukları şeklindedir. Yürütülen tedavideki travma bakış açısı, iyileşmenin hızı ve kalıcılığı açısından oldukça önemlidir.
Travma Tedavi Yöntemleri
Yaşanılan çoğu psikolojik travma kişinin kendi ruhsal aygıtı içinde yer alan ‘savunma mekanizmaları’ sayesinde kendiliğinde çözümlenebilmektedir. Ancak bazı durumlarda ise travma onarıcı tedaviler şarttır.
Travma tedavi yöntemleri arasında en sıklıkla ‘sistematik duyarsızlaştırma tekniği’ ile yapılan davranışçı yaklaşımlar uygulanmaktadır. Örneğin 2005 yılında ABD’de New Orleans’da yaşanılan ‘Katrina kasırgası’ sonucunda yaklaşık 2000 kişi ölmüş, binlerce kişi yaralanmış veya farklı şehirlere göç etmek zorunda kalmıştı. Bunun sonrasında ABD Devleti bu eyalete insanların tekrar yerleşimini sağlamak için bazı önlemler almış, maddi-manevi destekler sağlamıştı. Bu ciddi travmanın etkisini azaltmak için de Katrina ve kasırga isimleri pek çok caddede, mekanda ve hatta içilen kokteyllerde yer aldı. Yani; bir şekilde konuşularak, sürekli hatırlatılarak ve unutturulmayarak travmatik etki azaltılmaya çalışıldı. Pek çok doğal afet sonrası da yapılan toplumsal psikolojik terapiler de bu yöndedir.
Travma tedavi yöntemleri arasında genel psikoterapi yöntemleri, hipnoterapi ve EMDR terapisi gibi yöntemler de yer almaktadır. Psikolojik perspektifte değerlendirilen hastalar travma iyileştirici tedavilerle desteklenerek tedavi edilebilir. EMDR terapisi ile de iyileşme başarısı oldukça yüksektir.
EMDR terapisi nasıl bir yöntemdir?
EMDR terapisi kişinin geçmişteki travmatik anılarıyla ilgili olumsuz bilgileri içeren yükü azaltarak yok eden, kişinin bu olumsuz anılardan dolayı zihninde yer alan kendisiyle ilgili olumsuz inançları olumlularla değiştiren oldukça etkili bir terapi yöntemidir.
Cinsel Travma Tedavileri
Vajinismus, cinsel isteksizlik ve orgazm problemleri en sık görülen kadın cinsel işlev bozuklukları arasındadır. Bu tür cinsel problemler genellikle yanlış, eksik ve abartılı cinsel bilgilere, abartılı ilk gece hikayelerine ve çocukluktaki yanlış yetiştirme tarzına bağlı olarak gelişmektedir. Ancak bazen de yaşanılan taciz, tecavüz, cinsel istismar, ensest ve olumsuz cinsel tecrübeler sonucunda da ortaya çıkabilir. Özellikle bebeklik, çocukluk, ergenlik döneminde yaşanılan cinsel travmalar ilerleyen yaşlarda oldukça yoğun bir etki oluşturmaktadır.
EMDR terapisi cinsel işlev bozuklukları tedavisinde oldukça başarılı sonuçlar vermektedir. Ayrıca partnerlerin cinsel hayatlarına ilişkin olumlu inançlarının oluşması ve yerleşmesine de katkıda bulunmaktadır. EMDR terapisinin vajinismus sorununda kullanılması ile tedavi süreci oldukça hızlanmakta, kolaylaşmaktadır.
Hipnoterapi, özellikle ‘regresyon hipnoterapisi’ de travma tedavi yöntemleri arasındadır.
Anksiyete, depresyon veya posttravmatik stres bozukluğu gibi psikolojik sorunlar yoğun bir şekilde yaşanıyorsa ilaç tedavileri de verilebilmektedir.
Psikolojik travmalar için onarım tedavisi yapacak olan terapistin danışanını iyi bir şekilde tanıması, onunla iyi bir terapotik ilişki kurması, sorunu net olarak analiz etmesi ve kişi için en uygun tedavi yöntemini belirlemesi önemlidir. Bu konudaki bilgi ve tecrübe tedavinin başarısı açısından son derece önemlidir.
