Biyopsi

Bu bölümde kadınlar tarafından çok hoş karşılanmayan tıpta biyopsi (biopsi) alınması ve patolojik değerlendirme ile ilgili genel bilgilerle, kadın hastalıkları - doğum branşında biopsinin yeri ve önemi ele alınmaktadır.

Şüpheli görülen lezyonlardan biyopsi alınması işlemi, kişilerde çoğu zaman hem psikolojik yönden endişeler yaratmakta hem de kişilerin acı duyacakmış gibi önceden korku hissetmelerine neden olmaktadır.

Özellikle sonucunun kanser çıkma endişesini yaşayan pek çok kişi biyopsi sonrası patoloji raporunu gördüğünde derin bir nefes alabilmekte ve endişesinin gereksiz olduğunu anlamaktadır. Çünkü tıp bilimi üzerine çalışan hekimlerin tamamı aldıkları eğitimleri doğrultusunda, hastaları için öncelikle en kötü olasılıkları düşünerek her türlü şüpheli gördükleri lezyondan biyopsi alma eğilimini taşımaktadırlar.

Biyopsi nedir? Biyopsi nasıl yapılır?
Biopsi herhangi bir dokudan mikroskop altında patolojik veya genetik inceleme amacıyla bir “parça alınması” demektir.

Biyopsi sonrası alınan materyaller çoğu zaman patoloji laboratuarlarına gönderilmekle birlikte bazı özel durumlarda genetik analiz amaçlarıyla “genetik laboratuvarları”na da gönderilebilir.
Bu bölümde biopsi olayının genetik kısmı değil, daha çok kast edilen patolojik kısmı ele alınmaktadır.

Biyopsi terminolojisi
Biyopsi (biopsi) halk arasında “parça alımı”, “numune alımı”, “parça çıkartılması” gibi sözcüklerle anılmaktadır. İngilizce’de parça (numune, örnek) kelimesinin karşılığı “sample”, parça alımı (örnekleme) ise “sampling” olarak geçmektedir.

Şüpheli dokulardan alınan biopsi materyaline numune, örnek, parça, materyal veya sample isimleri verilmektedir.

Patoloji Laboratuarı ve Patolojik İnceleme
Çoğu kez hastalardan alınan her türlü örnek parçalar (örnekler, numuneler, materyaller) patoloji laboratuvarına gönderilebilmektedir. Bu anlamda konunun önemini belirtmek için tıp eğitiminde “hastanın tırnağını bile kessen patolojiye gönder” deyimi mevcuttur.

Laboratuara gelen örnekler öncelikle gözlemlenerek nitelikleri, ağırlıkları ve hacimleri not edilmektedir. Bu işleme “gross değerlendirme” veya “makroskobik değerlendirme” adı verilmektedir.

Makroskobik (gros) inceleme sonrasında numuneler usule uygun şekilde ince bloklar halinde kesilmekte ve boyanarak mikroskobik incelemeye tabi tutulmaktadırlar. Bu incelemeye de “mikroskobik değerlendirmesi” denmektedir.

Patolog ve Patoloji teknisyeni kimdir?
Patoloji laboratuarına gönderilen numuneleri incelemeye hazırlayan yardımcı sağlık personeline “laborant, patoloji teknisyeni veya patoloji teknikeri” adları verilir.

Makroskobik değerlendirme sonrasında mikroskop altında inceleme yapan uzman hekime ise “Patolog veya Patoloji uzmanı” adı verilir.

Patolog, patoloji bilimi konusunda uzmanlaşmış hekimlere verilen isimdir. Patho kelimesi “hastalık” , -oloji kökü “logos” tan türeyen “bilim” anlamına geldiğinden patoloji kelimesini “hastalık bilimi” olarak da Türkçeleştirebiliriz.

Patologlar, ayrı ayrı branşlarda çalışan tüm hekimlerden gelen örnek materyaller üzerinde çalıştıkları ve kesin tanının konulmasında kilit görevde oldukları için omuzlarında büyük bir yük taşırlar.

Biopsi ne amaçla yapılır?
Vücudun şüpheli görülen her bölgesinden kesin tanı koymak ve değerlendirme amaçlarıyla biopsi yapılabilmektedir. Bazı alınan biopsilerde şüpheli dokunun tamamı çıkartılmakta ve bu şekilde biyopsi tedavi edici de olabilmektedir. 

Kesin tanı ancak patolojik değerlendirme sonucunda konulmaktadır…

Evet. Pek çok rahatsızlıklarda klinik ve kan değerleri ile ön tanı konulmasına rağmen kesin tanı koymak için biyopsi alınarak dokunun patolojik değerlendirmesi şarttır.    

Biyopsi nerelerden alınabilir?
Biyopsi uygun olan her türlü organdan yapılabilir. Bu organlar arasında en sık olanları arasında deri biyopsileri, tiroid biyopsileri, meme biyopsileri, karaciğer biyopsileri ve kemik biyopsileri sayılabilir.

Aynı zamanda biyopsiler organlar haricinde belli kitle veya kistlerden de yapılabilirler. Bu şekilde alınan biopsilere “kist biyopsisi” veya “kitle biopsisi” adı verilir.

Kistler “içi sıvı dolu kesecikler”e verilen genel isim iken kitleler daha “sert yapıdaki tümoral dokuları” tariflemektedir.

Biyopsi türleri nelerdir?
Ekstirpasyonel Biyopsi (Total biyopsi, Eksizyonel biyopsi):  Şüpheli kitlenin tamamının çıkartılmasına “ekstirpasyonel biyopsi” adı verilir. Eksizyonel biyopsi, Total biyopsi ve extirpasyonel biyopsi aynı anlama gelmektedir.

Total biyopsi (Ekstirpasyonel biyopsi, Eksizyonel biyopsi) sonrası hastaya hem tanı konulabilmekte hem de kitle tam olarak ortadan kalkmaktadır. Bu nedenle hem tanı koydurucu hem de tedavi edici özelliği vardır.

Parsiyel Biyopsi (Kısmi biopsi):  Kitlenin bir kısmı çıkarılırsa buna “parsiyel biyopsi” adı verilir. Parsiyel biyopsi ile kısmi biopsi aynı anlama gelmektedir.

İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (FNA):  İçi boş olan ince bir iğne ile girerek yüzeyel dokulardan parça alınması işlemidir. 

İnce iğne aspirasyon biyopsileri en sıklıkla meme ve tiroide uygulanmaktadır. İnce iğne aspirasyon biyopsisi, İngilizce karşılığı olan “Fine needle Aspiration (FNA)” şeklinde de geçmektedir.

Jinekoloji ve Obsterikte (Kadın Doğum Branşında) biyopsinin önemi nedir?
Tüm tıp bilimleri gibi jinekoloji (kadın hastalıkları) ve obstetrik’te (gebelik ve doğum bilimi) de biyopsinin çok önemli değeri vardır.

Ön tanıdan şüphelenilen pek çok hastalığın kesin tanı alabilmesi için biyopsi şarttır.

Jinekoloji (kadın hastalıkları) ve obstetrik (gebelik ve doğum bilimi) branşı bir çok bölümü içinde barındıran tıbbın ana branşlarından birisidir.

Jinekoloji ve Obstetrik branşını alt bölümlere ayırıp bu bölümlerde yapılan biopsileri ayrı ayrı sıralarsak:

Obstetrik (gebelik ve doğum bilimi)
Koryon villüs biyopsisi (Chorion Villus Sampling, CVS): Bazı özel durumlarda gebeliğin 11-12. haftaları arasında plasentadan alınan örnek materyal ile bebeğin kromozom testi çalışılmaktadır. Koryon villüs biyopsisi patoloji değil “genetik laboratuarı”nda yapılan ve özellikle down sendromu açısından tanısal öneme sahip bir testtir.

Jinekoloji (Kadın Hastalıkları)
Over (yumurtalık) Biyopsisi: Ameliyatlarda yapılan overden (yumurtalık) parça alınması işlemidir.

Serviks Biyopsisi: Servikal biyopsi olarak da bilinen bu işlemde rahim ağzından parça çıkarılmaktadır.  Servikal biyopsiler daha çok “kolposkopi” adı verilen büyüteç altında serviksin (rahim ağzının) asidik bir takım solusyonlarla temasından sonra beyazlaşan kısımlardan yapılmaktadır.

Serviks (rahim ağzı) sinirsiz bir organ olduğu için, servikal biyopsi işlemi son derece ağrısız bir şekilde uygulanabilmektedir ve anestezi verilmesine gerek yoktur.

Endometriyal biopsi: Özellikle endometrial hiperplazi gibi rahim içinin ultrasonda kalınlaşma görülmesi durumunda veya uzun süreli adet kanamalarında hem tanı hem de tedavi amaçları ile rahim içinden biyopsi alınabilir. Rahim iç zarı “endometrium” olarak bilindiği için rahim içi zarından parça alınması işlemine “endometriyal biopsi” adı verilir.

Endometriyal hiperplazi ve endometrial biopsi ile ilgili ayrıntılar için tıklayınız  >>>

Endocervical Küretaj (ECC): Rahim içi kanalın “küret” adı verilen kazıyıcı bir aletle kazınarak yapılan işleme endocervical küretaj (ECC, endoservikal küretaj veya rahim kanalını kazıma) adı verilmektedir. Alınan materyal inceleme için patoloğa gönderilmektedir.

Rahim ağzı kanserleri kadınlarda meme kanserinden sonra ikinci sıklıkta görülen kanserler olduğu için bir tarama testi olan smear testi haricinde kolposkopi, serviksin biyopsisi (servikal biopsi), endocervical küretaj (ECC) gibi ileri tetkiklerle servikal değerlendirmeler önem kazanmıştır.

Vulva biopsisi: Kadınlarda dış genital alana “vulva” adı verilir. Vulvanın bir takım cilt rahatsızlıklarında veya vulva kanseri (vulva Ca) şüphelenilen her türlü durumda vulvadan alınan doku parçacıkları patoloğa gönderilmekte, bu şekilde kesin tanı konulabilmektedir.

Vulva biopsileri lokal anestezi ile yapılmaktadır ve herhangi bir riskleri yoktur.

Vagina biopsisi: Gerekli görüldüğünde kadınlarda vajina içindeki şüpheli lezyonlardan vagina biopsileri de yapılabilmektedir.

Meme Biyopsisi: Memeden parça alınması işlemidir. Meme ultrasonu (Meme usg), Mammografi ve Meme muayenesi soncunda izlenen şüpheli kitlelerden veya kistlerden biyopsi alınması ile kesin tanı konulabilmektedir.

Meme biyopsileri “True cut” ve “ince iğne aspirasyon” şeklinde olabileceği gibi kitlenin tamamının veya bir kısmının çıkartılması şeklinde de yapılabilir. Son yıllarda daha sıklıkla tavsiye edilen True cut biyopsiler ultrason eşliğinde özel bir aletle yapılan dokunun “solucan” biçiminde çıkarılmasını sağlamaktadır.

Tüp bebek ve Üreme Sağlığı
Embrio Biyopsileri: Günümüzde tüp bebek ve üreme sağlığında ileri teknolojiler kullanılarak biopsiler yapılabilmektedir.

Ailede bir takım kromozomal problemlerin varlığında veya daha önceki gebeliklerdeki kromozomal sorunların olması durumlarında tüp bebek işlemlerinde belirli safhalarda embriyolardan alınan parçaların özel tekniklerle çoğaltılması ile bebeğe ait kromozomlar ortaya çıkartılabilmektedir. Konu ile ilgili PGD (Preimplantasyon genetik tanı) bölümünde bilgileri bulabilirsiniz.