Tüp Bebek Tedavilerinde Başarıyı Artıracak Uygulama ve Teknikler

Bu bölümde tüb bebek işlemlerinde başarıyı arttıran uygulama ve yenilikler ele alınmaktadır. 

ASSISTED HATCHING
Yumurtayı dıştan çevreleyen parlak zara "zona pellucida" adı verilir.

Zona pellucida'nın normalden kalın olması ve embriyoların bölünme hızının yavaş olması gibi durumlarda asitle ya da mekanik yöntemlerle zona pellucida üzerinde delik açılmakta veya "zona thinning" denilen işlemle bu zar inceltilmektedir. Bu işleme "assisted hatching" adı verilir.

Assisted hatcing tekniğindeki amaç embriyoların rahime tutunma oranlarını arttırmaktır

Hangi durumlarda assisted hatching yapılır?

• Kadın yaşının 37'den büyük olması,
• Bazal FSH değerinin yüksek olması,
• Daha önceki tüp bebek ya da mikroenjeksiyon uygulamalarında embriyo transferine rağmen gebelik olmaması durumlarında assisted hatcing yapılabilmektedir.

Assisted hatching nasıl yapılır?
Tub bebek tedavilerinde transfer öncesinde embriyolar değerlendirilerek işlem ya 2. gün aşamasında embriyo zarının inceltilmesi şeklinde veya 3. gün aşamasında mekanik yolla, "asit tyrode" solüsyonuyla ya da lazer kullanılarak zonada delik açılması şeklinde uygulanır.

Asit kullanılması ile lazer kullanılması arasında bilimsel açıdan gösterilmiş bir fark yoktur.

Neya göre assisted hatching işlemine karar verilir?
Embrio Transferi (ET)  günü embriyolog, embriyoları, hastanın yaşını ve öyküsünü değerlendirerek bu işlemin uygulanıp uygulanmayacağına karar verir. Bu işlem dondurularak saklanmış embriyoların transferinde de kullanılabilir.

Tüb bebek tedavilerinde uygulanılan bu işlemin embriyoların rahim iç duvarına tutunma şansını artırarak gebelik oranını arttırdığı düşünülmektedir.

Bu uygulamanın yukarıda belirtilen gruptaki şansı düşük kişilerde yapılması gereklidir. Her kişiye yapılması doğru değildir ve başarıyı arttırmaz.


BLASTOKİST TRANSFERİ
Tub bebek tedavilerinde yapılan blastokist transferi bir çeşit Embrio Transferi (Et)  yöntemidir.

Embriyoların 2 ya da 3. gün aşamasında transfer edilmeyerek laboratuar ortamında daha ileri bir safha olan blastokist aşamasına kadar gelişimlerinin izlenmesi ile daha sağlıklı olan embriyoların seçilebilmesi mümkün olduğu gibi, blastokistlerin rahim duvarına tutunma olasılıkları çok daha yüksek olduğu için daha az sayıda blastokistin transferi ile çoğul gebelik riski artırılmadan daha yüksek gebelik oranı elde edilebilmektedir.

Blastokist transferleri genellikle yumurta toplamadan (OPU işlemi) 5-6 gün sonra yapılmaktadır.

Blastokistlerin çevresindeki tabakanın (zona) yine özel yöntemlerle eritilmesi ile rahim duvarına tutunma şansı belirgin derecede artmış olan embriyoların transferi de mümkün olabilmektedir. 


SPERMATİD ENJEKSİYONU
TESE işlemi ile eğer testislerde hiç olgun sperm bulunamazsa olgunlaşmamış hücrelerin (spermatidlerin) var olup olmadığı araştırılmakta ve eğer spermatidler varsa alınarak mikroenjeksiyon işlemi yapılabilmektedir.

Uzun ve daha çok olgunlaşmış spermatidlerin enjeksiyonu ile gebelik şansı mevcuttur. Ancak henüz tam olgunlaşmamış yuvarlak (round) spermatidlerin enjeksiyonu ile elde edilen sonuçlar son derece başarısızdır.

Tüm dünyada henüz deneme aşamasında kabul edilen bu işlemle elde edilen gebelik sayısı bir kaç taneyi geçmemektedir.


FAZLA EMBRİYOLARIN DONDURULMASI (EMBRIO FREEZING)

Tüp bebek tedavilerinde transfer sonrası artan embriyolar, işlemin başarısızlığı olasılığı düşünülerek bir ay sonrasına dondurularak saklanabilir. Buna "embriyo dondurma" (embrio freezing) adı verilir.

Embriyoların dondurulması işlemi, tüp bebek için başvuran çiftlere güvenilir bir şekilde yeni gebelik şansı tanır.

Tüp bebek başarı şansınız ölçmek için "tüp bebek başarı oranı hesaplama aracı"nı kullanabilirsiniz.
 

Embrio dondurma hangi embriolar için uygundur?
Embriyo dondurulması işlemi transfer sonrasında artan uygun kalitedeki embriyolara uygulanır. Çünkü her transferde ortalama olarak ancak 2-4 embriyo transfer edilir.

Bazen de şiddetli OHSS riskinin yüksek olduğu durumlarda siklüs iptal edilerek tüm yumurtalar toplanır, spermlerle laboratuarda döllenmesi sağlanarak elde edilen embriyolar dondurulur ve daha sonra transfer için saklanılır.

Embriyo dondurulması neyi sağlar?
Dondurulmuş embriyosu olan çiftlerde o ayki siklüslerinde yeniden yumurtaların geliştirilmesi (ovulasyon indüksiyonu) ve yumurta toplanması (OPU) işlemlerine gerek yoktur.

Dondurulacak embriyolar genellikle yumurta toplanmasından sonraki üç gün içinde seçilir. Programlanabilen bir araç içinde dondurulan embriyolar sıvı azot içeren tanklarda saklanırlar. Bu şekilde saklanan embriyoların hayatta kalmaları garanti değildir. Bu durum ancak çözüldükleri zaman anlaşılır. Embriyolar yaşamıyorsa transfer edilmezler.

Embriyo dondurulması sakat bebeklere yol açabilir mi?
Bu zamana kadar dondurulmuş embriyolardan elde edilen gebeliklerde düşük ve doğumsal anormallik oranlarında bir artış saptanmamıştır.

Embriyo dondurulması ileri teknolojik bir yöntem olmakla beraber bazı yasal ve etik sorunları beraberinde getirmektedir. Embriyoların yasal hakları halen tartışma konusudur.

Embriyoların ne kadar süre saklanması gerektiği, çiftin boşanması vb durumda ne yapılacağı konusunda çelişkiler sürmektedir. Ancak bu yöntemin bir çok çiftin gebeliğe ulaşma umudunu sağladığı düşünüldüğünde bu etik sorunların da sağduyuyla aşılabileceği açıktır.


PGD (PREIMPLANTASYON GENETİK TANI)
15 yıldan fazla bir süredir insan embriyolarının bir blastomeri (hücresi) alınarak biyopsi yapılabilmekte ve anne rahmine yerleştirilmeden önce embriyonun cinsiyeti, kromozom yapısı ve bazı gen defektleri belirlenebilmektedir.

Son yıllarda gen teknolojilerindeki gelişmeye paralel olarak daha önce sadece araştırma merkezlerinde çok kısıtlı olarak kullanılan bu teknikler şimdi daha yaygın ve pratik olarak kullanılabilmektedir.

Polar body ve blastokist biyopsisi nedir?
Yumurtanın içinde bulunan "kutup cisimciği"ne polar body adı verilir.

FISH (flöresan in situ hibridizasyon), PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) gibi tekniklerle yumurtaların kutup cisimciğinden (polar body), embriyo aşamasında blastomerden ve blastokist aşamasında trofoektoderm hücrelerinden biyopsi yapılmakta ve gen defektleri, cinsiyet tayini ve kromozomların sayısal ve yapısal bütünlükleri çalışılabilmektedir.

Konu son derece hızla gelişmekle birlikte klinikte yine de sınırlı bir grup hastanın kullanımına uygun durumdadır (cinsiyete bağlı geçişli hastalık riski (kas distrofileri, hemofili vb.), translokasyonlar, kromozom sayı bozuklukları, bazı bilinen gen defektleri gibi).

Tüm bu teknikler hiç bir zaman % 100 sağlam çocuk iddiasında değildir. Hatta çoğu tecrübeli merkez bu teknikleri kullandıktan sonra elde edilen gebeliklerde yine de klasik antenatal tanı yöntemleri olan amniyosentez ve koryon villus biopsisini önermektedirler.

Preimplantasyon Genetik Tanı (PGD) ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız   >>>

EMBRİYO TUTKALI (EMBRIO GLUE)
Tub bebek işleminde anne adayı rahmine verilen embriyoların tutunmasını artırmaya yönelik olarak kullanılan destekli yuvalanma ve blastokist aşamasında transfer gibi yeniliklerin yanında, özellikle yakın zamanda embriyoları rahim içine yerleştirirken kullanılan kültür ortamlarına eklenen bazı maddelerin ("Hyaluronan") anne rahmine tutunmayı arttırdığı bildirilmektedir.

Kullanıma yeni giren bu yeni jenerasyon embriyo kültür sıvıları "Embriyo Tutkalı" gibi iddialı bir isimle piyasaya girmiş olmakla birlikte ilerleyen çalışmalarda etkinliği gösterilememiştir.

İN VİTRO MATURASYON (IVM)
Kelime anlamı olarak İn Vitro Maturasyon (İVM)  “yumurtaların laboratuar ortamında olgunlaştırılması” anlamına gelmekte olup 1990’lı yılların sonlarından itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

IVM’de kısa süreli ilaç kullanımı sonrasında veya hiç ilaç kullanılmaksızın toplanan olgunlaşmamış yumurtalar laboratuar ortamında olgunlaştırılır ve daha sonra döllenerek rahim içine transfer edilir.

İVM en sık polikistik over sendromunda (PCOS)uygulanmaktadır...
Bu tedavi ilk olarak; tüp bebekte ilaç tedavilerine aşırı cevap veren polikistik over sendromlu (PCOS) kadınlarda hiç ilaç kullanılmadan işlemin yapılabilmesi amacı ile ortaya atılmıştır.

PCOS’lu kadınlar tüp bebek tedavilerinde yumurtalıkları uyarıcı ilaç tedavilerine aşırı hassas olduklarından “ovarian hiperstimülasyon sendromu (OHSS)” adı verilen bir komplikasyon açısından risk altındadırlar. In vitro maturasyon ile  yumurtalıklar ilaçlarla aşırı uyarılmadan tüp bebek yapıldığında OHSS riskinin ortadan kalkması önemli bir avantajdır.

IVM dünyada halen az sayıda merkezde yapılmaktadır ve etkinlik açısından ilaç ile yapılan tüp bebek tedavilerine (IVF, İn Vitro Fertilizasyon) göre tek üstünlüğü ilaç kullanımının olmamasıdır.  Buna karşın IVM ile gebelik oranları, ilaç ile yapılan tüp bebek tedavilerine göre daha düşüktür.

IVM uygulamasının, önceden başarısız tüp bebek uygulaması olan kadınlar ile yumurtalıkları ilaçlara zayıf cevap veren kadınlarda kullanımı ile ilgili henüz bilimsel kanıt bulunmamaktadır.

Sonuç olarak in vitro maturasyonun (IVM) tüp bebek tedavilerinde  bazı avantajlarına rağmen günümüzde halen yaygınlaşmamasının nedeni başarı oranlarının istenen düzeyde olmamasıdır. Ancak, gelecekte yeni ve daha gelişmiş IVM kültür ortamlarının ortaya çıkışı ile bu tekniğin yaygınlaşması da kaçınılmaz olacaktır.