Meme İle İlgili Genel Bilgiler

Memenin görevi nedir?
Memeler, bebeğin belli bir gelişim aşamasına kadar besin ihtiyacını karşılamak üzere süt üretim ve salgısı ile emzirmeden sorumlu yapılardır. Aynı zamanda kadınlara zerafet ve cinsel çekicilik veren cinsel organlar arasındadır.

Biz sağlık personelleri olarak bu süt verme organlarını "meme" olarak adlandırmamıza rağmen halkımız arasında bu organlara "göğüs" adı verilmektedir. Halbuki göğüs memeyi değil, akciğerleri saran bölgeyi tarif etmektedir.

Meme gelişimi nasıl olur?
Memeler, ergenlik öncesi dönemde kız ve erkek çocuklarında yaklaşık aynı büyüklükte olmalarına karşın, ergenlik döneminde yumurtalıklarda östrojen hormonu üretiminin başlamasıyla hızlı bir şekilde gelişim gösterirler.

Memelerin ulaştığı en son büyüklük genetik etkenlerle yakından ilgili olmakla beraber, vücudun yağ oranı da büyüklüğü etkileyen diğer bir etkendir.

Ayrıca memelerin büyüklüğü vücuttaki hormonal değişikliklerle de ilişkilidir. Özellikle adet öncesi dönemlerde kadınlar memelerinde dolgunluk ve bazen hafif ağrı hissedebilirler. Bu dolgunluk ve hassasiyet adet görmekle beraber kaybolur.

Gebelik döneminde östrojen ve prolaktin hormonlarının üretiminin daha da artması, memelerin büyümesine ve bazen de hassaslaşmasına neden olur.

Meme dokusunun yapısı nasıldır?
Meme dokusu temelde vücut ter bezlerinden türemiş bir yapıdır ve göğüs bölgesinde 2. ile 7. kaburgalar arasında yerleşmiştir. Dış kısmı cilt ile kaplı bu dokunun iç yapısında salgı bezleri, yağ dokusu ve bağ dokusu bulunur.

Üstteki resimde memenin iç yapısı yandan yapılan bir kesitte görülmektedir.

Meme dokusu ile hemen arkasındaki göğüs kası olan "pektoral kas"ın kılıfı ile arasında yer alan boşluk, bu dokuyu nispeten hareketli kılar.

Memelerin her birinde ortada "meme başı" (veya meme ucu) adı verilen koyu renkli yuvarlak bir yapı vardır. Bu yapının ortasında da "meme ucu" (aerola mamma) adı verilen silindir şeklinde, sütün esas boşaldığı yapı yer alır.

Meme başında yer alan salgı bezleri kaygan bir sıvı salgılayarak bu bölgenin esnek kalmasını ve enfeksiyonlardan korunmasını sağlar.

Her meme, "meme lobu" adı verilen 15-20 adet bağımsız süt üreten birimden oluşur. Her lob kendi içinde 20-40 adet daha ufak alt birime ayrılır. Bu alt birimler yine kendi içlerinde esas süt üreten hücrelerin toplandığı çok sayıda bölüme ayrılırlar.

Meme dokusu içinde üretilen sütü dışarıya taşımak için çok sayıda süt iletim kanal ve kanalcıkları bulunur. Böylece üretilen süt üretim yerinden kanalcıklara, kanalcıklar birleşerek daha büyük olan kanallara geçer.

Bebek emdikçe, memenin kanallarında bulunan süt, bebeğin dişetleri ve dudaklarının yaptığı baskıyla hemen meme başında yer alan süt depocuklarına ("sinüslere") ve buradan da meme ucunda yer alan çok sayıda minik deliklerden bebeğin ağız boşluğuna akar.

Memede süt üreten birimleri birbirine bağlayan ve meme dokusuna sağlamlık kazandıran yapılara "Cooper bağları (Cooper ligamentleri)" adı verilir.

Meme dokusu hem kan damarları hem de lenf dolaşım sistemi açısından oldukça gelişmiş bir yapıya sahiptir ve dokunun lenf kanalları koltuk altında yer alan lenf bezlerine (aksiller lenf bezlerine) taşınırlar.

Gebelikte memelerde ne tür değişimler olur?
Meme dokusu gebelik döneminde artan hormonların etkisiyle daha ilk haftalardan itibaren önemli değişikliklere uğrar.

Gebelik döneminde artan östrojen hormonu memelerin içindeki süt iletim kanallarını geliştirir.

Yine gebelik döneminde salgısı belirgin olarak artan progesteron hormonu, süt salgısını yapacak olan süt üretici birimlerin büyümesini ve gelişmesini sağlar. Bu değişikliklerde gerekli olan enerji ve besin maddelerini sağlamak için meme dokusuna giden kan akımı da önemli derecede artar ve bu nedenle göğüslerin üzerinde yer alan yüzeye yakın toplardamarlar belirginleşerek daha genişlemiş olarak görülürler.

Kolostrum nedir?
Memede gebelik süresince oluşan hormonal etkiler ile bebeğin ilk sütü oluşmaya başlamaktadır. Bebeğin ilk sütüne kolostrum denir. Kolostrum halk arasında "ağız sütü" olarak bilinir.

Bu değişiklikler neticesinde gebeliğin ikinci yarısından itibaren kolostrum (ağız sütü) adı verilen bu ilk süt, meme kanallarında salgılanmaya hazır olarak bekler.

Bazı anne adaylarında gebelik döneminde belirgin şekilde kolostrum salgısı olabilir ve bu durum normal kabul edilir.

Prematüre (zamanından önce doğmuş) bebeklerin ihtiyaç duyduğu besin maddeleri ile, miadında (gününde) doğanlarınki birbirinden farklıdır ve buna uygun olarak gebelik haftasına göre kolostrumun bileşimi de önemli değişiklikler gösterir.

Böylece herhangi bir nedenle prematüre doğum gerçekleşirse bebeğin annesinden emdiği süt, erken doğmuş olmanın getirdiği ihtiyaçlara daha iyi cevap verir.

Prolaktin ve Oksitosin Hormonları
Prolaktin ve oksitosin hormonları da aynı estrojen ve progesteron hormonları gibi süt üretiminde ve üretilen sütün süt kanallarında ilerlemesinde önemli görevler üstlenir.

Bebek meme başını emdikçe annenin beyin dokusunun derinlerinde bulunan hipofiz bezinde "prolaktin hormonu" salgısı artar. Kana geçen bu hormon buradan meme dokusuna geçerek süt yapıcı hücrelerin süt yapımını başlatmasını sağlar.

Bebeğin emmesi prolaktin salgısını artırması yanında hipofiz bezinden kana "oksitosin hormonu" salgılanmasını da artırır. Hatta yalnızca bebeğin hayal edilmesi veya ağladığının duyulması bile aynı etkiyi yaratabilir.

Oksitosin hormonu süt üreten hücrelerin etrafında bulunan kas dokusunu harekete geçirerek bunların kasılmasını ve bu kasılmayla da sütün kanallarda ilerlemesini sağlar. Ayrıca oksitosin hormonunun kanalları genişletici etkisi sütün kanallarda ilerlemesini daha da kolaylaştırır.

Oksitosin hormonunun yüksek dozlarda rahimi kasıcı etkileri de vardır ve bu nedenle bu hormon doğum eylemi fizyolojisinde ve doğum sonrası rahimin kasılarak "toparlanmasında" önemli görevler üstlenir. Rahmin kasılarak toparlanması ile doğum sonrası kanama miktarı azalmaktadır.

Oksitosin hormonunun rahimi kasıcı bu etkilerinden "suni sancı" oluşturulmasında ve doğum sonrası kanamaları durdurmada da faydalanılır ve bu amaçla bu hormonunun ilaç haline getirilmiş şekli serum içinde dışarıdan verilir.

Süt üretimi arz ve talep kanunlarına göre işler. Bebek ne kadar emerse o kadar çok hormon salgılanır ve o kadar çok süt üretilir.

Emzirme sırasında neler hissedersiniz?
Emzirme eylemi esnasında anne sütü kanallarda ilerlediğinde oluşan "hareketlenme" anne tarafından hissedilebilir. Bunu anneler emzirme esnasında göğüslerde "karıncalanma", "yanma", "uyuşma", "kaşıntı", "ürperme" ya da daha farklı şekillerde, genellikle "rahatsızlık vermeyen garip bir his" olarak hissederler. Bazı anneler ise süt kanallarda ilerlediğinde hiçbir şey hissetmezler.

"Anne sütü ve emzirme" konularında detaylı bilgi için tıklayınız >>>

İlgili Linkler:
Meme hastalıkları   >>>
Meme başı akıntıları   >>>
Meme kanseri   >>>