Lichen Sclerosus

Lichen schlerosus, vücudun belli bölgelerindeki cilt dokusunun incelmesi ile kendisini gösteren kronik, oto immün bir deri hastalığıdır. Sıklıkla genital bölgede iç ve dış dudaklar, klitoris, perine (vajina ile anüs arası alan), anüs ve vestibulm (vajina girişi) bölgelerini tutmaktadır. Bazı durumlarda üst kol, meme ve gövdede de görülebilmektedir. 

 

Lichen sclerosus; ‘Liken Skleroz’, 'Lichen hastalığı', ‘Lichen sclerosus et atrophicus’, ‘Kraurosis vulvae’ ve ‘Lichen sclerosis’ gibi tıbbi isimlerle de bilinmektedir. Hem genç ve hem de menopoza giren kadınları etkileyebilmektedir. 
 

Kadınlarda, erkeklere göre 10 kat daha fazla görülür. Erkeklerde penis ve sünnet derisinde izlenebilmektedir. Erkeklerdeki ismi ‘balanitis xerotica obliterans’ dır. Özellikle sünnet olmamış erkeklerde görülmektedir. 
 

Kendisinde liken hastalığı olanların %15’inin ailesinde de vardır. 

                                                

Üstteki videoda; kliniğimizde lichen sclerosis nedeniyle CO₂ lazer ve Genital PRP tedavisi gören bir hastamızın videosu yer almaktadır. (Video linkini tıklayınız)

 

Lichen sclerosis en sık genital alanın cilt hastalığıdır. Özellikle dış genital bölgede kaşıntı, yanma, batma, ağrı gibi şikayetler ortaya çıkmaktadır. Ayrıca pantolon, tayt ve jean giyiminde tüm bu şikayetler daha da artmaktadır. Genital bölgedeki kaşıntı (pruritis vulva) oldukça rahatsızlık vericidir. 
 

Lichen’den etkilenen bölgelerde ciltte incelme, yama şeklinde beyazımtırak, bazen de kızarık ve mor alanlar izlenebilmektedir. Kaşıntıya bağlı kabarma ve kanamalar da olabilir. 
 

Lichen skleroz bazen de hiç bir belirti vermeyebilir. Şans eseri jinekolojik muayene sırasında tanı konulabilmektedir.

Lichen sclerosus, enflamatuar diğer bir deri hastalığı olan 'lichen planus' tan daha farklıdır.

Lichen Planus Nedir?
Lichen planus cilt, saç, tırnak ve müköz membranları tutan enflamatuar (yangısal) bir deri hastalığıdır. Ciltte mor renkli, üstü düz, kaşıntılı lezyonlarla karakterizedir. Saç dökülmesi, tırnak hasarı ve ciltte su toplamasına neden olabilir. Müköz membranlarla kaplı, ağız içi ve vajina mukozasını da tutabilir. Bu bölgelerde beyazımsı, ağrılı, ülsere lezyonlar şeklinde izlenir.

Lichen planus Hepatit C enfeksiyonu, grip aşısı veya bazı ilaç kullanımlarından sonra vücudun kendi hücrelerine savaş açması ile ortaya çıkan (otoimmün) bir hastalıktır. Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Vajinal lezyonlar ağrılı seyreder. Yapılan çalışmalar, squamöz hücreli cilt kanser riskini arttırdığını ortaya koymuştur. 

 

Lichen sclerosus; hastaların şikayetleri ve tutulan bölgenin basit bir jinekolojik muayenesi ile teşhis konulabilmektedir. Ancak kesin tanı, biyopsi ile alınan cilt dokusunun patolojik incelemesi konulmaktadır. Biyopsi, tedavideki süreci izlemek için de tekrarlanabilmektedir. 

 

Lichen sclerosus hastalığının tam olarak nedeni bilinmemektedir. Genetik, hormonal, irritan (tahriş edici), travmatik ve enfeksiyöz nedenler söz konudur. Vücut hijyeni ile ilişkisi yoktur. 
 

Lichen sclerosis oto immün bir hastalıktır. Yani, vücut kendi hücrelerine karşı savaşmaktadır. Hastaların büyük bir kısmında ECM-1 (Ekstrasellüler Matriks Protein-1) antikoru artmıştır. 
 

Komplikasyonlar ve riskler ender olarak görülmektedir. Ancak ciddi sonuçlar doğurabilir. 
 

Cinsel organ derisinde % 5 oranında ‘Squamöz hücreli kanser’ gelişme olasılığı vardır. Vulva kanseri riskini bertaraf etmek için tedavi öncesi biyopsi alınması şarttır. Diğer taraftan, erkeklerdeki penis kanseri riskini de arttırmaktadır. Tedavide gecikilirse ve enflamatuar süreç kontrol altına alınamazsa kanserleşme süreciyle daha sık karşılaşılmaktadır.  
 

Lichen sclerosus vajina girişini veya iç dudakları tuttuğunda daralmaya bağlı olarak, ‘cinsel ilişkide ağrı’ (Disparoni) sorununa yol açabilir. Bazen de her ilişki sonrasında perine bölgesinde yırtıklar, sıyrıklar, kanama ortaya çıkmaktadır. 
 

İdrar deliği çevresine yerleşirse de idrar yapmada güçlüğüne neden olabilir. 
 

Labial füzyon (yapışıklık) gibi sorunlara da yol açabilir. Bu şekilde hem idrar yapma, hem de cinsel ilişkide sorunlara yol açabilir. İleri düzey hastalarda vajina girişini kapatarak adet görememe gibi problemlere neden olabilir. 
 

Klitoris bölgesinin tutan lezyonlarda klitoris gömülü hale gelip, orgazm sorunlarına (anorgazmi) yol açabilir. 

Küçük dudaklar tamamen silik bir hale gelebilir. Estetik görünümdeki değişimler cinsel ilişki sırasında utanmaya neden olabilir. 
 

Licken skleroz cinsel ilişki ile karşı partnere geçmez, yani bulaşıcı bir hastalık değildir. 
 

Öncelikle kronik irritan (tahriş edici) maddelerden kaçınılmalıdır. Kokulu ve renkli tuvalet kağıtları, sert pedler, sıkı pantolonlar, genital bölge deodorantları irritan maddeler arasındadır. Vajinanın sürekli sabun veya şampuanla yıkanması veya sürekli nemli kalması bu bölgenin fizyolojisini olumsuz etkiler. Mantar enfeksiyonları gibi kronik enfeksiyonlar da tahrişi arttırdığı için mutlaka tedavi edilmelidir.  
 

Tanga veya sentetik iç çamaşırları yerine pamuklu olanların tercih edilmesi, genital bölge parfüm ve spreylerinden uzak durulması, banyodan sonra fön tutarak kurulamanın iyi bir şekilde yapılması alınabilecek diğer koruyucu önlemler arasındadır. At veya bisiklet binmeden kaçınılması da semptomları azaltmaktadır.   
 

Lichen sclerosus sorunu yaşayan hastalar tiroid hastalıkları gibi diğer otoimmün hastalıklar açısından da araştırılmalıdır. Ayrıca lichen simplex, psoriasis (sedef hastalığı), vitiligo ve morphoea gibi bazı cilt hastalıkları yönünden de tetkik edilmelidirler. 
 

Lichen sclerosis kesin tedavisi yoktur. Yalnızca semptomatik (oluşan şikayetlerin) tedavisi mümkündür. Cinsel organlara yerleşen lichen sclerosis hastalığı şikayet üretmese bile mutlaka tedavi edilmelidir. Çünkü bu bölgenin lezyonları idrara çıkma, adet görme ve cinsel ilişkiye girmede sorunlar üretebilmektedir. 

Tedavi Yöntemleri:

Kortizon içeren kremler özellikle enflamasyonu (yangısal süreci) baskılamada oldukça etkilidir. Genelde 'Clobetasol' (ultrapotent steroid) veya 'Mometasone' (potent steroid) içeren bu kremler bazen 2-3 ay, bazen de daha uzun sureli reçete edilebilmektedir. Genelde her gün kullanılan bu kremler, 2-3 aylık baskılama sürecinden sonra haftada 1 veya 2 kez kullanıma düşülmektedir. 
 

Steroid kremlerin kontrolsüz kullanımları bazı sorunları da beraberinde getirebilir. Vajinanın iç kısma sürüldüğü takdirde vajinal mantar enfeksiyonlarına da zemin hazırlayabilir. Diğer taraftan uzun sureli kullanımda cilt dokusunun atrofi (incelme), kızarma, yanma gibi sorunları da oluşabilmektedir. 
 

Lichen sclerosis tedavisinde A vitamini içeren retinoid grubu ilaçlar da kullanılabilmektedir. Özellikle genital dışı lezyonlarda daha sıkça tercih edilmektedir. 
 

Lokal tedavilere cevap vermeyen çok ağır vakalarda çok nadiren de olsa; intralezyonel veya sistemik kortikosteroid tedavileri, acitretin, isotretinoin gibi oral retinoidler, methotrexate, ciclosporin gibi ilaçlar kullanılabilmektedir. 
 

Menopoz dönemindeki hastalarda vajinal veya oral yoldan estrojen hormon takviyesi yapılabilir. Böylelikle estrojen eksikliğine bağlı semptomlar (atrofik vulvovajinit) da giderilmiş olacaktır.  
 

Günümüzde uygulanan karbondioksit (CO2) lazer tedavileri önemli bir çığır açmıştır. Lazerin dokudaki termal (ısı verici) etkisi ile kolajen bağ dokusu artışı olmakta, böylelikle doku kendisini yenileyebilmektedir. 
 

CO2 lazere eş zamanlı olarak Genital PRP (Platelet’ten Zengin Plazma) tedavileri de yapılabilmektedir. Kişinin kendi kanı alınarak hazırlanan plazma kısmı lichenden etkilenen bölgeye enjekte edilmektedir. PRP içindeki büyüme faktörleri de dokunun bağ dokusunun yenilenmesinde oldukça etkilidir. 
 

Lichen sclerosis tedavilerinde lazer ve PRP tedavileri oldukça etkilidir. Cerrahi bir işlem olmadığı için hiç bir riski de bulunmamaktadır. Uygulama sırasında çoğu zaman anesteziye dahi gerek yoktur. 
 

Bazı çalışmalarda vücudun başka yerlerinden alınan yağ dokusunun etkilenen genital bölgelere enjeksiyonu (lypofilling) ve kök hücre tedavileri ile başarılı sonuçlar alındığı rapor edilmiştir. Ayrıca genital radyofrekans uygulamaları da oldukça gelecek vadetmektedir. Karbondioksit Lazer, PRP, kök hücre (stem cell) ve Genital Radyofrekans (RF) uygulamalarındaki amaçlar kolajen bağ dokusunun uyarılmasıdır. 
 

Vajina girişini kapatan lezyonlar cerrahi operasyonlarla çıkartılabilmektedir. Cinsel ilişkiye girmede sorunlar yaşayan hastalarda perineotomi (perinenin açılması), Fenton prosedürü (açılan kesi yerinin yatay şekilde dikilmesi) ve perineoplasti (perine onarımı) operasyonları yapılabilir. Vajina genişletme operasyonları nadiren gerekli olmaktadır. 
 

Gömülü klitoris (Buried clitoris) durumlarında cerrahi olarak klitoris açık hale getirilebilmektedir. Bu şekilde orgazm sorunları giderilebilmektedir.  
 

Biyopside kanser veya kanser öncüsü yüksek dereceli squamöz intraepiteliyel (HGSIL) lezyonu olanlarda da cerrahi şarttır. 
 

Lichen sclerosis hastalığında; şikayetlerin en aza indirilmesi, kanser riskini azaltmak ve hayat kalitesini arttırmak için uzun vadeli takip ve tedavi önemlidir. 
 

Kliniğimizde; lichen sklerosis hastalığı tedavisi için uygulanan karbondioksit (CO2) lazer ve Genital PRP ile oldukça başarılı sonuçlar almaktayız. Cinsel ilişkide ağrı, anorgazmi gibi sorun yaşayanlarda ise cerrahi tedaviler uygulamaktayız. Ayrıca uygulanan medikal tedavileri ile hastalık kontrol altına alınabilmektedir.